Osteoporoza jest stanem chorobowym związanym z ubytkiem masy kostnej, co prowadzi do większego ryzyka złamań. Stan zmniejszonej gęstości kostnej, ale nie w pełni rozwiniętej choroby to osteopenia.
Osteoporoza przez długi czas nie daje żadnych objawów. W początkowej fazie nie daje dolegliwości bólowych i nie jest wykrywana w podstawowych badaniach. Trudność w szybkim rozpoznaniu osteoporozy sprawiła, że używa się na nią sformułowania „cichy złodziej kości”. Bywa niezauważona, aż do momentu złamania.
Choroba ta występuje powszechnie wśród naszego społeczeństwa. Szacuje się, że liczba dotkniętych nią kobiet w Polsce wynosi ponad 3 mln, co pokazuje, że przykładowo, na warszawskim Ursynowie obecnie może być dotkniętych tą chorobą ponad 8 000 kobiet. Zagrożenie zwykle przypisywane jest płci żeńskiej i faktycznie, w szóstej dekadzie życia, proporcja chorych mężczyzn do kobiet wynosi: 1:5-6, a po 70-ce: 1:2.
Przyczynami i czynnikami ryzyka osteoporozy są przede wszystkim:
Do najpoważniejszych w skutkach efektów osteoporozy należą złamania wywołane stosunkowo niewielką siłą urazu, często w wyniku upadku podczas chodzenia. Charakterystyczne są wówczas urazy w okolicy:
Pierwszym symptomem, który powinien zaniepokoić pacjenta, to bóle kostne w obrębie kończyn dolnych pod wpływem obciążenia (długotrwałe stanie lub spacer). Drugi – to ból i deformacja kręgosłupa na skutek zmniejszenia wysokości kręgów. Może to doprowadzić do obniżenia wysokości ciała nawet o 20 cm i wyrastania garba w okolicy kręgosłupa piersiowego.
Podstawą do rozpoznania osteoporozy jest przede wszystkim badanie densytometryczne. Wykorzystuje się w tym celu minimalne dawki promieniowania rentgenowskiego, co pozwala na ocenę gęstości kości. Badanie jest szybkie, proste i bezbolesne.
Natomiast profilaktyka osteoporozy polega na zapobieganiu ubytkowi, a wręcz zwiększaniu masy kostnej, dzięki właściwym zachowaniom prozdrowotnym. To obszerne zagadnienie, ale można podzielić je na dwa główne kierunki działań: optymalna dieta i aktywność fizyczna. Pierwszy – polega na doborze diety bogatej wapń oraz białko, a także rezygnacji z używek, takich jak papierosy czy alkohol. Drugim filarem jest szeroko rozumiany ruch. Rehabilitacja ruchowa – w tym właściwie dobrane ćwiczenia oporowe (z obciążeniem), ćwiczenia mięśni posturalnych, będą stymulować przebudowę kości i wzrost ich wytrzymałości. W okresie wiosenno-letnim rekomenduję moim pacjentom z osteoporozą, połączenie aktywności ruchowej z przebywaniem na słońcu, co jest istotnym warunkiem procesu syntezy witaminy D (np. Nordic Walking). Najlepiej ćwiczyć z obciążeniem osiowym na stawach, czyli w pozycji stojącej lub siedzącej. Ważne jest także włączenie treningu koordynacji i utrzymania równowagi, by podnieść świadomość swojego ciała. Trening sensomotoryczny, z racji chorób towarzyszących i ryzyka upadku, trzeba prowadzić z rozsądkiem, najlepiej pod okiem fizjoterapeuty, który dobierze ćwiczenia i zapewni asekurację w czasie ich wykonywania. Wartościowym narzędziem wykorzystywanym do prewencji i terapii osteoporozy jest obecnie trening z wykorzystaniem platformy wibracyjnej typu Power Plate, której mikro drgania uaktywniają komórki kościotwórcze. Zyskuje ona coraz większą aprobatę wśród fizjoterapeutów i trenerów przygotowania motorycznego, pracujących z pacjentami oraz sportowcami wyczynowymi. Dzięki ogólnej sprawności fizycznej i sile mięśniowej nie dopuścić do sytuacji, podczas których może dojść do złamania. Warto usunąć z mieszkania potencjalne przeszkody, np. dywaniki, czy obuwie, o które łatwo się potknąć, a także zainstalować uchwyty pod prysznicem lub w wannie.
Z uwagi na duże niebezpieczeństwo złamań wskazane jest, żeby bardziej wymagające ćwiczenia odbywały się pod okiem wykwalifikowanego personelu, który dobierze rodzaj aktywności do potrzeb i możliwości pacjenta.
Osteoporoza jest schorzeniem interdyscyplinarnym. Leczenie powinno odbywać się kompleksowo z udziałem specjalistów reprezentujących różne dziedziny: lekarz, fizjoterapeuta, trener przygotowania motorycznego, dietetyk. Dzięki synchronizowanej terapii można spodziewać się najlepszych efektów.
Jeżeli wiesz, że jesteś w grupie podwyższonego ryzyka lub zauważysz niepokojące objawy koniecznie zgłoś się do poradni leczenia osteoporozy w celu ustalenia diagnozy i włączenia leczenia. Należy pamiętać, że nigdy nie jest za późno na wdrożenie działań zapobiegawczych. Im wcześniej wdroży się działania wzmacniające kościec, tym będą one efektywniejsze, co wielokrotnie zauważyłem w mojej pracy z pacjentami w dojrzałym i starszym wieku.
Konsultacja merytoryczna: Karolina Miąskiewicz, specjalista chorób wewnętrznych, Centrum Leczenia Osteoporozy, CKR Warszawa Ursynów
Autor:
Przemysław Kowalski
mgr Rehabilitacji Ruchowej, certyfikowany terapeuta manualny, od kilkunastu lat pracuje z pacjentami z dolegliwościami narządu ruchu, obecnie związany m.in. z Poradnią Leczenia Osteoporozy w Centrum Kompleksowej Rehabilitacji Warszawa Ursynów (www.ckr.pl)
